Zoek
English
FNWI --- IMAPP Afdeling Sterrenkunde
Radboud Universiteit > Faculteit of NWI > Afdeling Sterrenkunde

Deze pagina is verouderd.

Voor actuele informatie, klik hier.

Nieuws

Nijmegen coördineert eerste foto zwart gat

In het Huygensgebouw staat de controlekamer van een megaoperatie: acht radiotelescopen van over de hele wereld werken samen om een foto te maken van een zwart gat. Als die operatie slaagt, is dat een primeur.

Eerder deze week deden sterrenkundigen de laatste in een serie nachtelijke waarnemingen van het superzware zwarte gat in het centrum van de Melkweg. Over ongeveer een jaar moeten die waarnemingen leiden tot de allereerste foto van een zwart gat ooit. De Nijmeegse sterrenkundige Heino Falcke kwam twintig jaar geleden op het idee, met twee Duitse collega’s zette hij zich aan de uitvoering en radio-astronomen van over de hele wereld werken er nu aan mee.

Lees meer.

Bijzondere MeerLICHT-telescoop momenteel in Nijmegen

Op dit moment staat er een bijzondere telescoop in de sterrenkoepel van de Radboud Universiteit: MeerLICHT. Deze volledig in Nederland gebouwde optische telescoop wordt momenteel uitvoerig getest en in april ingepakt voor transport naar Zuid-Afrika. Daar wordt MeerLICHT gekoppeld aan de MeerKAT-radiotelescoop.

Het is voor het eerst dat een optische telescoop permanent gaat meekijken met een radiotelescoop; een uniek project, en tegelijkertijd een belangrijk model voor de toekomstige BlackGEM-telescopen in Chili. Photo credit: Raymond Rutting
Lees meer.

Zwaartekrachtsgolvenmeter LISA in de ruimte stap dichterbij

Zwaartekrachtsgolvenmeter LISA, die met Nederlandse technologie in de ruimte zwaartekrachtsgolven kan detecteren, is een belangrijke stap dichterbij gekomen. Een internationale groep wetenschappers en instituten heeft LISA voorgedragen als zwaartekrachtsgolvenmissie van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA in 2034. Wetenschappers aan de Radboud Universiteit spelen een grote rol in de realisatie van LISA. Lees meer.

VRIJDAG 31 MAART 2017 WEER STERRENKIJKEN OP DE RADBOUD UNIVERSITEIT!

Op vrijdagavond 31 maart 2017 organiseert de afdeling Sterrenkunde van de Radboud Universiteit Nijmegen, in samenwerking met de Astronomische Kring Nijmegen weer een open sterrenkijkavond.

Iedereen kan die avond tussen 19.30 uur en 21.30 uur vrij binnenlopen om deel te nemen aan een excursie van ongeveer één uur naar de sterrenwacht in het Huygensgebouw (Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica) gelegen aan de Heijendaalseweg 135 in Nijmegen.
(NB: er is een beperkt aantal plaatsen. Indeling van groepen start vanaf 19.15 uur.)

Of er dan ook daadwerkelijk sterren te zien zijn hangt natuurlijk van de weergoden af.
Bij bewolkt weer wordt het programma aangepast maar ook dan komt u niet voor niets. Er wordt namelijk sowieso een bezoek aan de telescopen gebracht, er wordt een film vertoond en er wordt een lezing gegeven.
Deze sterrenkijkavond is de zesde van dit 'winterseizoen' (2016-2017). Van september 2016 tot en met maart 2017 (m.u.v. december) zal er weer op elke laatste vrijdag van de maand een open sterrenkijkavond gehouden worden.

Meer informatie over deze open sterrenkijkavonden is hier te vinden.

P.S. Ondanks de enorme inzet van alle vrijwilligers, die meestal al jarenlang aan deze open avonden meewerken, is de opkomst in het verleden op sommige avonden te groot gebleken om ook daadwerkelijk iedereen mee te kunnen nemen naar de telescopen. Wij hopen op uw begrip hiervoor en zien u dan graag terug op een andere avond.

Debuutalbum mee naar de maan

Marc Klein Wolt gaat het debuutalbum van de Nijmeegse band The Hubschrauber naar de maan brengen. Hij ontwikkelt een meetinstrument die in 2018 op een Chinese satelliet meegaat naar de achterkant van de maan, en slaat de indierock-muziek van de vijfkoppige band daarin op. meer op RU website.. meer op NOS website...

MeerLICHT in de koepel van Huygens-sterrenwacht gehesen

In alle vroegte is op maandag 30 januari 2017 de MeerLICHT telescoop de koepel van de Huygenssterrenwacht ingehesen. Na een gedegen voorbereiding verliep het hijswerk vlekkeloos. Een grote kraan was naast het Huygensgebouw gepositioneerd en hees eerst het contragewicht en daarna de telescoop zelf de koepels in. Na een testperiode in Nijmegen zal de telescoop over anderhalve maand weer uit de koepel worden gehesen en op transport naar Zuid-Afrika worden gezet. Op de Sutherland sterrenwacht zal hij de komende vijf jaar mee gaan kijken met de MeerKAT radio telescoop en op die manier een volstrekt unieke combinatie van optische en radio-waarnemingen van variabelen en uitbarstingen aan de hemel gaan vastleggen.

Radboud Universiteit veroordeelt immigratiebeleid VS

De VSNU en de Radboud Universiteit steunen de oproep van de European Universities Association (EUA) om Trumps decreet omtrent het immigratiebeleid in te trekken. Lees meer...

Gijs Nelemans nieuw hoofd Afdeling Sterrenkunde

Per 1 januari is Gijs Nelemans het nieuwe hoofd van de Afdeling Sterrenkunde van de Radboud Universiteit. Nelemans is hoogleraar zwaartekrachtsgolfastronomie, en nu dus ook hoofd van de Afdeling. Hij zal ook de Radboud Universiteit vertegenwoordigen in het bestuur van NOVA, de Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie, en in het Nederlands Comité Astronomie. Nelemans volgt Paul Groot op die na 10 jaar als afdelingshoofd is teruggetreden om zich meer te kunnen richten op de wetenschap.

Zwaartekrachtsgolven de wetenschappelijke doorbraak van 2016

De detectie van zwaartekrachtsgolven met de Advanced LIGO interferometers is door Science Magazine uitgeroepen tot de wetenschappelijke doorbraak van 2016. Het signaal van het samensmelten van twee zware zwarte gaten (36 en 29 keer de massa van de Zon) op een afstand van 1.3 miljard lichtjaar afstand werd op 14 september 2015 opgepikt door de laser-interferometers van Advanced LIGO. De analyse door het LIGO en Virgo consortium in de maanden erna liet zien dat het een echt signaal betreft en dat het onder meer gebruikt kan worden om de Algemene Relativiteitstheorie van Einstein te testen. Ook het bestaan van dit soort zware zwarte gaten was meteen een doorbraak. Op tweede Kerstdag 2016 werd een tweede signaal gemeten, dit keer van zwarte gaten met een massa rond de 20 Zonsmassa's. Het zwaartekrachtsgolven-team van de Afdeling Sterrenkunde is lid van het Virgo consortium. Advanced Virgo zal in 2017 operationeel worden, waarmee o.a. de locatiebepaling aan de hemel veel beter wordt. Dit is essentieel voor het vinden van electromagnetische tegenhangers, o.a. met de BlackGEM array van optische telescopen, in Nijmegen ontwikkeld.

Enthousiast publiek bij het Copernicus Symposium op 9 december

In het kader van het 400-jarig jubileum van de plaatsing van Copernicus op de lijst der verboden geschriften, heeft het Institute for Mathematics, Astrophysics & Astroparticle Physics (IMAPP), in samenwerking met de Faculteit Filosofie, Theologie & Religiewetenschappen, een mini-symposium georganiseerd op vrijdag 9 december jl.
Voor een vrijwel gevulde zaal, van ca. 175 deelnemers, weidden de sprekers ondermeer uit over de wijze waarop Copernicus' revolutionaire zienswijze de moderne blik op ons zonnestelsel en het universum heeft beïnvloed.
Eén van de hooggerenommeerde gastsprekers die het symposium telde, was Br. Guy Consolmagno, Directeur van het Vaticaans Observatorium, die veel enthousiaste reacties opriep met zijn lezing getiteld 'Why do we do science?'. Naar verluidt werden de lezingen met veel interesse en enthousiasme ontvangen.

Lees hier meer over het symposium (in het Engels) - hierop zijn de slides van de presentaties zichtbaar. Een link naar de video-opname van de lezingen zullen v.a. ca. 9 januari geplaatst worden.

Nederlandse radioantenne gaat naar de maan met Chinese missie

Onderzoekers van de Radboud Universiteit (PI: Heino Falcke), ASTRON en het Delftse bedrijf ISIS ontwikkelen een instrument dat in 2018 op een Chinese satelliet meereist naar een plek achter de maan. Met het instrument willen sterrenkundigen radiostraling meten van de eerste sterren en sterrenstelsels die direct na de oerknal zijn gevormd.

Het Netherlands Space Office (NSO) en de Chinese ruimtevaartorganisatie CNSA hebben daarover op 28 juni in Beijing een samenwerkingsovereenkomst getekend die voortkomt uit een Memorandum Of Understanding (MOU) uit 2015. De antenne op de satelliet is het eerste Nederlandse wetenschappelijke instrument ooit dat meereist met een Chinese ruimtemissie en opent een nieuw hoofdstuk in de radioastronomie. ‘Dit instrument zal helpen om antwoorden te vinden op vragen over het ontstaan van het heelal’, zegt Gert Kruithof van ASTRON. ‘Een nieuwe mijlpaal in de astronomie.’

Lees meer in het persbericht.

Voor de eerste keer een rustend dubbel zwart gat ontdekt buiten een bolvormige sterrenhoop

Onze promovenda Serena Repetto heeft tezamen met een internationale groep astronomen het type bevestigd bevestigd van een dubbel sterrenstelsel dat een laag-massieve ster en een zwart gat bevast, die met zeer lage snelheid gas tot zich neemt vanuit zijn compagnon: VLA J213002.08+120904. Dit stelsel werd aangenomen te behoren tot een sterrenhoop genaamd M15, zoals in de afbeelding wordt getoond. Zwarte gaten worden gewoonlijk geïdentificeerd door de karakeristieke röntgenstraling die gerelateerd wordt aan de opname van materiaal in het zwarte gat. Echter, dit systeem neemt materiaal juist op zeer lage snelheid op, en er werd tot voor kort vermeld dat het waarschijnlijk om een dubbel zwart gat zou gaan. In feite hebben de auteus van dit onderzoek een enorme hoeveelheid observaties gebruikt met verschillende golflengten, van radio to röntgen, om de aard van het stelsel te limiteren, waarmee bijvoorbeeld bepaald te hebben, dat het stelsel vijf keer zo dichtbij is dan M15. Hiermee is VLA J2130 een voorgrond object, en het eerste systeem van dat type dat buiten een sterrenhoop gevonden is. De auteurs van de studie concluderen daarnaast, dat het stelsel oud is, en de begeleidende ster slechts 0.1 - 0.2 keer de massa van de zon. De gevolgen van deze ontdekking duiden op een veel grotere populatie aan objecten in ons sterrenstelsel, dan voorheen geanticipeerd door de theorie.

Meer te lezen in het persbericht.

Zie ook het wetenschappelijke artikel.

Verantwoording afbeeldingen: X-ray: NASA/CXC/Univ. of Alberta/B.Tetarenko et al; Optical: NASA/STScI; Radio: NSF/NRAO/VLA. edited on June 28, 2016.

NWO Vidi-beurs voor Samaya Nissanke

Postdoctoraal onderzoeker & Excellence Fellow Samaya Nissanke heeft een NWO Vidi-beurs ontvangen voor haar onderzoek naar zwarte gaten en zwaartekrachtstraling. Samaya wil voor het eerst de geboorte van zwarte gaten live volgen door golven in ruimte-tijd of zwaartekrachtstraling te detecteren en te combineren met metingen van de bijbehorende spectaculaire lichtflitsen. Samaya Nissanke is in het kader van het Radboud Excellence Initiative voor twee jaar verbonden aan de Radboud Universiteit. Ze was betrokken het baanbrekende onderzoek naar de zwaartekrachtsgolven. Acht onderzoekers van de Radboud Universiteit en het Radboudumc ontvangen elk maximaal 800.000 euro om een vernieuwende onderzoekslijn te ontwikkelen en een eigen onderzoeksgroep op te bouwen. Zij krijgen deze Vidi-subsidie uit de Vernieuwingsimpuls van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO).

Waarnemen van de Mercuriusovergang op 9 mei

Op maandag 9 mei zal de planeet Mercurius precies tussen de Aarde en de Zon door bewegen en is er dus een Mercuriusovergang. Tussen 13:12 en 20:40 is Mercurius als een kleine donkere stip te zien die voor de zon langs beweegt. De grootte van de stip is 7 keer kleiner dan we met het blote oog kunnen zien, dus om dit fenomeen te zien is een telescoop nodig. Om 16:56 is de planeet halverwege en zal dan ongeveer 0.003% van het zonlicht blokkeren. Deze Mercuriusovergang is in zijn geheel vanuit Nijmegen te zien (zie de simulatie). De volgende kans is in 2019 en 2032, maar dan zal er maar een gedeelte van de overgang waar te nemen.

Het observatorium van de Radboud Universiteit zal tijdens de Mercuriusovergang open zijn voor het publiek. Leden van de Astronomische Kring Nijmegen (AKN) en de afdeling Sterrenkunde van de Radboud Universiteit zullen u de Mercuriusovergang laten zien met behulp de telescopen en u verdere uitleg geven over dit astronomisch schouwspel. Let op; direct naar de zon kijken zonder de juiste apparatuur is extreem gevaarlijk! Het is natuurlijk mogelijk dat het bewolkt is, en in dat geval kunnen we de overgang zien via een live uitzending van elders op de aarde.

Mocht u interesse hebben, dan kunt u gratis kaartjes verkrijgen voor een van de 9 sessies van 45 minuten. Kaartjes zijn hier verkrijgbaar. Dit is nodig omdat de ruimte in het observatorium beperkt is.

De telescopen staan op het dak van het Huygensgebouw, Heyendaalseweg 135. Let op dat het observatorium alleen toegankelijk is via een trap. Voor verdere vragen, neem contact op met r.ruizcarmona@astro.ru.nl (Engels) of j.vanroestel@astro.ru.nl (Nederlands)

Heino Falcke geridderd in Orde van de Nederlandse Leeuw

Uit handen van burgemeester Bruls van Nijmegen heeft Heino Falcke vanochtend de versierselen en oorkonde ontvangen waarmee hij door Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander is verheven tot ridder in de Order van de Nederlandse Leeuw. Op het voor astronomen ongebruikelijke tijdstip van negen uur 's ochtends kwam de burgemeester hoogstpersoonlijk langs om Heino te ridderen en hem zijn felicitaties te overhandigen.

Botswana kan straks ook naar de sterren kijken

Valério Ribeiro (32), geboren in Mozambique, vertrekt in september naar Botswana om daar de allereerste onderzoeksgroep sterrenkunde op te zetten. Lees meer hier.

NWO TOP-subsidie voor Samaya Nissanke ten behoeve van onderzoek naar de geboorte van zwarte gaten

Samaya Nissanke, postdoctoraal wetenschapper aan de afdeling Sterrenkunde, heeft voor haar project genaamd 'Black Hole Births: revealing extreme gravity in the transient Universe', een NWO Top subsidie toegekend gekregen. Uitdagende en innovatieve onderzoekslijnen versterken of vernieuwen: Het doel van het programma TOP-subsidies is om uitdagende en innovatieve onderzoeksprojecten een stimulans te geven. Op 4 november 2015 heeft het gebiedsbestuur Exacte Wetenschappen van NWO besloten over de toekenningen in de TOP-subsidies Exacte Wetenschappen ronde 2015, voor 5,8 miljoen euro in totaal.

Nissanke, die haar Top grant ontving binnen compartiment 2, krijgt hiermee een financiering voor de aanstelling van een postdoctoraal onderzoeker gedurende 3 jaar. Compartiment 2 is specifiek bedoeld voor onderzoekers die aan het begin van hun wetenschappelijke carrière staan en binnen deze doelgroep behoren tot de top van hun vakgebied.

VRIJDAG 18 MAART 2016 WEER STERRENKIJKEN OP DE RADBOUD UNIVERSITEIT!

Op vrijdagavond 18 maart 2016 organiseert de afdeling Sterrenkunde van de Radboud Universiteit Nijmegen in samenwerking met de Astronomische Kring Nijmegen weer een open sterrenkijkavond.

Iedereen kan die avond tussen 19.30 uur en 21.30 uur vrij binnenlopen om deel te nemen aan een excursie van ongeveer één uur naar de sterrenwacht in het Huygensgebouw (Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica) gelegen aan de Heijendaalseweg 135 in Nijmegen.
(NB: er is een beperkt aantal plaatsen. Indeling van groepen start vanaf 19.15 uur.)

Op deze laatste publieksavond van dit seizoen is bij helder weer veel aan de hemel te zien.

Of dit ook daadwerkelijk waar te nemen is hangt natuurlijk van de weergoden af.
Bij bewolkt weer wordt het programma aangepast maar ook dan komt u niet voor niets. Er wordt namelijk sowieso een bezoek aan de telescopen gebracht, er wordt een film vertoond en er wordt een lezing gegeven.
Deze sterrenkijkavond is de laatste van dit 'winterseizoen' (2015-2016). Van september 2016 tot en met maart 2017 (m.u.v. december) zal er weer op elke laatste vrijdag van de maand een open sterrenkijkavond gehouden worden.

Meer informatie over deze open sterrenkijkavonden is hier te vinden.

P.S. Ondanks de enorme inzet van alle vrijwilligers, die meestal al jarenlang aan deze open avonden meewerken, is de opkomst in het verleden op sommige avonden te groot gebleken om ook daadwerkelijk iedereen mee te kunnen nemen naar de telescopen. Wij hopen op uw begrip hiervoor en zien u dan graag terug op een andere avond.

PERSCONFERENTIE ZWAARTEKRACHTSGOLVEN 11 FEBRUARI 2016, 16:30

Op donderdag 11 februari 2016 zal het gezamelijke LIGO-Virgo Consortium voor de detectie van zwaartekrachtstraling door laser-interferometrie een persconferentie houden. Het Nikhef instituut in Amsterdam en de Afdeling Sterrenkunde van de Radboud Universiteit zijn de Nederlandse partners in Virgo. Nikhef en VU hoogleraar Jo van den Brand is lid van de detectiecommissie van LIGO/Virgo, Nikhef medewerker Chris van den Broeck leidt de data analyse en onze eigen Gijs Nelemans de astronomische interpretatie. De Afdeling Sterrenkunde van de Radboud Universiteit is ook de leidende partij op de ontwikkeling van de BlackGEM telescopen voor de detectie van optische signalen van zwaartekrachtsgolf-signalen. Op het Nikhef wordt vanaf 16:30 een persconferentie gehouden. Deze is te volgen op http://tv.nikhef.nl/speler. Zie Website zwaartekrachtsgolven.nl (actief na 16:30)

Hermesdorfprijs internationaal 2015 voor Heino Falcke

Dit jaar is de Hermesdorfprijs geschonken aan Heino Falcke ontvangen, omdat hij internationaal het meest is opgevallen met zijn onderzoek. Afgelopen jaar kreeg hij veel internationale aandacht met resultaten van onderzoek naar het ontstaan van bliksem in een donderwolk: 'Exploding stars help to understand thunderclouds on Earth'. Met een team van astronomen, deeltjesfysici en geofysici ontdekte hij dat kosmische deeltjes geschikt zijn om het elektrische veld van donderwolken door te meten. Het onderzoek kreeg in Nederland maar ook wereldwijd aandacht. Ook was Falcke in het nieuws vanwege een voorgestelde gezamenlijke ruimtemissie van de Europese Unie en China om de dark ages van het heelal te verkennen, de periode voordat de eerste sterren verschenen. De Hermesdorfprijzen worden sinds januari 2013 uitgereikt aan wetenschappers van de Radboud Universiteit die in het afgelopen jaar naar aanleiding van eigen onderzoek op een onderscheidende manier in de media waren. Deze prijzen sluiten aan bij de strategische doelstellingen van de Radboud Universiteit: versterking van reputatie, aandacht voor jong talent en internationalisering. Meer lezen over de Hermesdorfprijzen 2015.

Payaswini Saikia ontvangt Frye Stipendium 2015

Payaswini Saikia, promovenda bij afdeling Sterrenkunde, heeft een Frye Stipendium ontvangen. Deze beurs is vernoemd naar dr. I.B.M. Frye, één van de eerste vrouwelijke wetenschappers aan de Radboud Universiteit, in 1953. Het Frye stipendium wordt jaarlijks toegekend aan tien vrouwelijke promovendi van verschillende faculteiten. De beurs stelt hen in de gelegenheid na hun promotie, een periode door te brengen aan een bij voorkeur buitenlandse universiteit en bedragen 3500 euro per persoon.

Payaswini onderzoekt ‘blazars’, een bijzonder type zwarte gaten. Blazars stoten een stroom plasma uit die duizenden lichtjaren groot kan zijn. Payaswini heeft nieuwe statistische methoden ontwikkeld om deze ‘relativistic jets’ te gebruiken om de blazars beter te begrijpen. Ze gebruikt haar beurs voor een bezoek aan de University of Oxford, UK. Daar hoopt ze haar expertise op het gebied van astronomische modellen uit te breiden met kennis van radio-observaties, die van groot belang zijn voor haar onderwerp. In Oxford krijgt ze de gelegenheid samen te werken met een belangrijke Europese groep op het gebied van radiobronnen.

Hipersense geopend!

Vrijdag 20 november jl. was de Hipersense opening op Industriepark Kleefse Waard. Eén container, 133 zonnepanelen en een acht meter hoge windmolen. Samen vormen ze Hipersense, een systeem dat big data kan verwerken en tegelijkertijd zijn eigen duurzame energie opwekt. Handig op plekken waar infrastructuur ontbreekt of tekortschiet. Zoals in Atacama Desert in Chili, waar sterrenkundigen van de Radboud Universiteit een telescoop neerzetten. Op vrijdag 20 november was de opening en demonstratie van Hipersense op Industriepark Kleefse Waard (IPKW) in Arnhem, waar het prototype wordt getest.

“Hipersense is onder andere ontstaan vanuit BlackGEM”, vertelt Marc Klein Wolt, sterrenkundige aan de Radboud Universiteit. “Bij dat project zetten we voor onze metingen niet één grote telescoop op één locatie neer, zoals gebruikelijk is, maar een netwerk van meerdere kleinere telescopen op diverse locaties. Daarmee kunnen we efficiënter en preciezer meten, maar de opgave voor energievoorziening en dataverwerking wordt groter. Daarnaast staan er nieuwe projecten op de planning op bergtoppen zonder enige infrastructuur. Juist omdat astronomie vaak op afgelegen plekken plaatsvindt, wilden we een eigen powerunit gebruiken. De Radboud Universiteit bedacht Hipersense als oplossing.”

Professor Conny Aerts ontvangt tweede ERC Advanced Grant

De European Research Council (ERC) heeft gisteren de ontvangers van een Advanced Grant 2015 bekend gemaakt. 'Onze' professor Conny Aerts (KU Leuven/Radboud Universiteit) ontvangt haar tweede grant voor het MAMSIE project naar de structuur en evolutie van zware sterren. In 2008 ontving prof. Aerts ook al een ERC Advanced Grant in the allereerste ronde. Ze behoort daarmee tot een select groepje wetenschappers in Europa die al tweemaal een grant van 2.5 miljoen Euro mochten ontvangen (waaronder ook Prof. Mike Jetten van de Radboud Universiteit). Professor Aerts is voor 10% van haar tijd verbonden aan de Radboud Universiteit. Het grootste deel van haar tijd werkt ze aan de KU Leuven alwaar ze directeur is van het Instituut voor Sterrenkunde.

Winnaars van de Nederlandse Sterrenkunde Olympiade 2015

Afgelopen week was het weer tijd voor de Sterrenkunde Olympiade. De deelnemers hebben hard gewerkt en tegelijkertijd gelukkig heel veel plezier gehad. Met een rondje pannenkoekenboot, lasergamen, barbecueën en het planetarium van NOVA kon het natuurlijk niet stuk. De uitslag, Geert Schulpen op 1 (in het midden) wint een observatiereis naar La Palma, Anne Nijsten op 2(rechts) wint een telescoop en Mariska Rood op 3 (links) wint het boek op gebied van sterrenkunde. We feliciteren ze van harte met hun resultaat en natuurlijk hun harde werk en hopen dat ze genieten van hun winst. En voor iedereen die volgend jaar mee gaat doen: succes in Leiden!

Nederlandse Sterrenkunde Olympiade 2015 in Nijmegen

Van 24 t/m 26 juni zijn de top 15 deelnemers bij ons op de universiteit voor de Sterrenkunde Olympiade. De deelnemers hebben de voorronde overwonnen en volgen nu verschillende colleges gegeven door onze sterrenkundigen. Op vrijdag 26 juni is er een examen met vragen over de colleges. Degene die dit het beste maakt krijgt een observatiereis naar La Palma. We wensen ze heel veel plezier en succes! En danken de sponsor NOVA voor het mogelijk maken van deze wedstrijd.

Voor de studenten is hier de Olympiade pagina

Eredoctoraat Professor Shrinivas Kulkarni

Op de 92e dies natalis van de Radboud Universiteit is een eredoctoraat uitgereikt aan astronoom Shri Kulkarni, vanwege zijn grote verdiensten voor de ontwikkeling van de sterrenkunde. Kulkarni is hoogleraar sterrenkunde aan het California Institute of Technology ( CalTech), en beroemd om zijn ontdekkingen van milli-seconde pulsars, bruine dwergen, gamma-fliters en red novae. Kulkarni werkt samen met de astronomen Groot, Verbunt en Nelemans van de Radboud Universiteit, onder andere aan de combinatie van twee zeer krachtige nieuwe telescopen ( ZTF en BlackGEM), die de optische tegenhangers van zwaartekrachtsgolfbronnen moeten gaan vinden.

Nijmegen investeert 1,3 miljoen in jacht op zwart gat

De Radboud Universiteit investeert 1,3 miljoen euro in een nieuw lab dat een leidende rol moet garanderen in de internationale radio-astronomie. Het Radboud Radio Lab gaat technieken ontwikkelen om radiotelescopen over de hele wereld live aan elkaar te koppelen.

Die zogeheten interferometrietechnieken worden om te beginnen ingezet in het Black Hole Camera-project waarmee Europese astronomen de eerste foto ooit van het zwarte gat Sagittarius A* willen maken. Daarbij worden radiowaarnemingen van antenneschotels over de hele aardbol gecombineerd. Sterrenkundige Heino Falcke haalde daarvoor eerder een ERC-beurs van 14 miljoen euro binnen. Het eerste beeld van een zwart gat geldt onder astronomen als een heilige graal. Ook Amerikanen zijn in de race om die primeur, maar de Europeanen zijn verder.

Het nieuwe lab, zegt algemeen directeur Marc Klein Wolt, moet behalve de benodigde millimeter-radiogolftechnieken ook een oplossing bieden voor het probleem dat specialisten op dat terrein schaars zijn.

Klein Wolt: 'Typisch aan dit soort ondernemingen is dat je astronomen nodig hebt die bereid zijn zich als technicus op software en instrumentatie te storten. Terwijl je zo nauwelijks publicaties haalt en geen wetenschappelijke carrière zult maken. Wij willen voorkomen dat die mensen weglopen naar bijvoorbeeld het bedrijfsleven.'

Het Raboud Radio Lab gaat van start met vijf medewerkers en mikt nadrukkelijk ook op dienstverlening aan de industrie en andere onderzoeksprojecten, ook internationaal.

Exploderende sterren helpen donderwolken op aarde doorgronden

Hoe ontstaat bliksem in een donderwolk? Dat is moeilijk te onderzoeken – hoe meet je de elektrische velden in een grote, gevaarlijk geladen wolk? Min of meer bij toeval is ontdekt dat kosmische deeltjes geschikt zijn om het elektrische veld van donderwolken door te meten. Physical Review Letters publiceert de verrassende vondst op 24 april. De meting is gedaan door Radboud sterrenkundige en astrodeeltjesfysici met de Nederlandse radiotelescoop LOFAR. Lees verder: Radboud Nieuws

PDF versie artikel

Nationale wetenschapsagenda open voor vragen van het publiek

“U kunt tot 1 mei bijdragen aan de ontwikkeling van de Nationale Wetenschapsagenda en uw vraag aan de wetenschap indienen…. De agenda bundelt de thema’s waar de wetenschap zich de komende jaren op zal gaan richten.” Heeft u ook vragen voor de wetenschap die over sterrenkunde gaan? Dien ze in! Als u hulp wil bij het formuleren, kunt u ons een e-mail sturen

NOVA ondertekent samenwerking met Tata Steel op Hannover Messe

De Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)) heeft op dinsdag 14 april een overeenkomst gesloten met Tata Steel voor het detecteren van kleine defecten in plaatstaal door gebruik te maken van astronomische detectietechnieken. De ondertekening vond plaats op de Hannover Messe in aanwezigheid van o.a. minister Kamp van Economische Zaken. (Foto Michiel Rodenhuis, vlnr. Ramon Navarro (NOVA), Theo Henrar (Tata Steel), minister Henk Kamp (Economische Zaken), mevr. Mariette Hamer (vz. SER), Paul Groot (vz. NOVA), mevr. Ineke Dezentje Hamming (vz. FME).

Astronomen getuige van vroege ontwikkeling jonge, zware ster

Twee opnamen van een jonge, zware ster met een tussenpoos van 18 jaar leveren gedetailleerde informatie op over de vorming en ontwikkeling van dit type sterren. Een internationaal onderzoeksteam gebruikte telescopen in de VS en Dwingeloo om een zware ster op zo'n 4200 lichtjaar van de aarde te bestuderen. Astronoom Ciriaco Goddi van de Radboud Universiteit werkte mee aan het onderzoek waarvan de resultaten op 3 april in Science zijn verschenen.

De onderzoekers vergeleken een telescoopopname uit 2014 met een eerdere uit 1996 van de jonge ster W75N(B)-VLA 2, een zware jongen van acht zonsmassa's. De compacte bolvormige schil van heet gas die in 1996 rond de ster draaide (Figuur 1), bleek in 18 jaar tijd te zijn geëvolueerd tot een langgerekte wolk (Figuur 2).

Ciriaco Goddi, astronoom bij de Radboud Universiteit en co-auteur van het artikel, benadrukt dat de waargenomen evolutie overeenkomt met bestaande modellen. Dat is bijzonder omdat over de vorming van zware sterren zoals deze veel minder bekend is dan over ‘gemiddelde’ zonachtige sterren. De astronomen blijven de ontwikkeling van deze jonge ster de komende jaren op de voet volgen.

Lees het volledige artikel op Science.

Foto, Credit: Wolfgang Steffen, Instituto de Astronomía, UNAM

VRIJDAG 27 MAART 2015 WEER STERRENKIJKEN OP DE RADBOUD UNIVERSITEIT!

Op vrijdagavond 27 MAART 2015 organiseert de afdeling Sterrenkunde van de Radboud Universiteit Nijmegen, in samenwerking met de Astronomische Kring Nijmegen weer een open sterrenkijkavond.

Iedereen kan die avond tussen 19.30 uur en 21.30 uur vrij binnenlopen om deel te nemen aan een excursie van ongeveer één uur naar de sterrenwacht in het Huygensgebouw (Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica) gelegen aan de Heijendaalseweg 135 in Nijmegen.
(NB: er is een beperkt aantal plaatsen. Indeling van groepen start vanaf 18.45 uur.)

Of er dan ook daadwerkelijk sterren te zien zijn hangt natuurlijk van de weergoden af.
Bij helder weer zijn er weer verschillende interessante objecten aan de hemel te zien o.a. de planeet Mars, Neptunus en Uranus. Ook de halfverlichte maan zou bij helder weer te zien zijn waarbij op dat moment hele kleine hoogteverschillen op de maan duidelijk waarneembaar zouden zijn. Mogelijk zien we ook nog een meteoor voorbij schieten want er zijn een tweetal meteoorzwermen in de buurt
Bij bewolkt weer wordt het programma aangepast maar ook dan komt u niet voor niets. Er wordt namelijk sowieso een bezoek aan de telescopen gebracht, er wordt een film vertoond en er wordt een lezing gegeven.
Deze sterrenkijkavond is weer de derde van dit 'winterseizoen' (2014-2015). Van september 2014 tot en met maart 2015 (m.u.v. december) zal er weer op elke laatste vrijdag van de maand een open sterrenkijkavond gehouden worden.

Meer informatie over deze open sterrenkijkavonden is hier te vinden.

P.S. Ondanks de enorme inzet van alle vrijwilligers, die meestal al jarenlang aan deze open avonden meewerken, is de opkomst in het verleden op sommige avonden te groot gebleken om ook daadwerkelijk iedereen mee te kunnen nemen naar de telescopen. Wij hopen op uw begrip hiervoor en zien u dan graag terug op een andere avond.

20 maart van 9-12 uur zonsverduistering kijken op de Radboud Universiteit!

Vrijdag 20 maart a.s. kan iedereen de zonsverduistering komen kijken in en bij de sterrenkoepels van de Radboud Universiteit. De zonsverduistering is zichtbaar vanaf ca. 9.28 en duurt tot ca. 11.46 uur. Het maximaal zichtbare, 84%, zal zijn om 10.35 uur.

U bent van harte welkom om tussen 9 en 12 uur langs te komen om dit bijzondere schouwspel te komen zien, in de sterrenkoepels van het Huygensgebouw, via de telescoop of met een eclipsbril (te leen in en bij de koepels). Onthoudt: de volgende zonsverduistering zal pas in 2022 goed zichtbaar zijn! Zie evt. deze tabel met zonsverduisteringen.

Aanmelding is niet nodig.

NB: de koepels zijn alleen per trap bereikbaar, parkeren onder het Huygensgebouw is tegen normaal tarief (2 euro per uur). Het Huygensgebouw aan de Heyendaalseweg 135 is echter zeer goed per fiets of met het openbaar vervoer te bereiken (Station Heyendaal en bushaltes zijn op steenworp afstand). Ook geldt hierbij: bij te grote opkomst geldt er een maximum aantal personen die toegelaten kunnen worden.

Mocht u meer vragen hebben, dan kunt u meer informatie verkrijgen via het secretariaat van de afdeling sterrenkunde, bereikbaar tijdens kantoortijden behalve op donderdagmiddag.

Planck Mission 2015 resultaten (Seminar)

Datum: donderdag 5 februari 2015
Tijd: 16:00
Locatie: Linnaeus building, room 6
Organisator: IMAPP
Spreker: Dr. Jörg P. Rachen

Beschrijving: Seminar about the latest results of the Planck Mission - just one hour after the public release of the 2015 data. The Planck Mission is ESA’s premier cosmology satellite mission, measuring the cosmic background radiation and hence measures in great detail the properties of our universe and the big bang. Of course, by now changes in our cosmological model become more and more incremental, but still, this is - by a huge margin - the most quoted and most influential astronomical experiment in the world. It recently made some headlines again, since it disproved the Harvard (BICEP2) claim of the detection of gravitational waves from the Big Bang that was all over the news last year. About the speaker: Jörg Rachen is the only 'Dutch' member of the Planck collaboration. He has been involved in the Planck Mission for many years.

jonker_peter.jpg Twee miljoen euro voor onderzoek naar middelzware zwarte gaten

Peter Jonker (SRON en Radboud Universiteit) heeft van de European Research Council de prestigieuze Consolidator beurs toegekend gekregen voor onafhankelijk baanbrekend onderzoek. Jonker gaat op jacht naar middelgrote zwarte gaten om te bepalen of die werkelijk bestaan. Sterrenkundigen denken dat deze ongrijpbare tussenmaatjes - met een massa van honderden tot wel honderdduizend zonmassa's - vroeg in het heelal moeten zijn ontstaan uit de eerste generatie van supersterren of enorme gaswolken die tot zwarte gaten ineenstortten. Er zijn inmiddels wel sterke aanwijzingen voor het bestaan van middelgrote zwarte gaten, maar direct bewijs is er nog niet. Jonker wil daarom met ESA's nieuwe ruimtetelescoop Gaia en de grootste telescopen op aarde objecten en verschijnselen bestuderen die alleen ontstaan kunnen zijn door toedoen van een middelgroot zwart gat. Meer informatie in het persbericht.

Heino Falcke en Jörg Hörandel krijgen NWO top grant

Heino Falcke en Jörg Hörandel hebben een NWO top grant ontvangen van ca. 600.000 euro. In hun gezamenlijke project gaan zij twee van de meest fascinerende aspecten van de hoge-energie astrofysica onderzoeken: de eigenschappen van kosmische straling en de oorsprong van snelle radioflitsen. Dat doen ze met behulp van de unieke eigenschap van de in Nederland gevestigde LOFAR radiotelescoop om ultrakorte radioflitsen op te vangen. Met behulp van nieuwe metingen kunnen ze de eerste nauwkeurige compositiebepaling doen van kosmische straling, wat verheldert uit welke typen deeltjes deze straling bestaat en waar deze deeltjes worden versneld.

Stijn Buitink ontvangt ERC starting grant van 1.5 miljoen euro voor onderzoek met LOFAR

Stijn Buitink heeft een ERC starting grant ontvangen van 1.5 miljoen euro. Buitink, postdoctoraal onderzoeker aan de Radboud Universiteit en startend als Universitair Docent bij de Vrije Universiteit van Brussel, zal de prestigieuze europese subsidie gebruiken om te zoeken naar korte uitbarstingen van radio straling door kosmische deeltjes in de atmosfeer van de aarde met behulp van LOFAR. De oorsprong van deze hoog energetische deeltjes is nog steeds onbekend. Buitink zal hun complexe radio patronen onderzoeken om uit te vinden of zij uit hun eigen sterrenstelsel komen of uit hevige bronnen op grotere afstand, zoals uitbarstingen van gamma-straling of actieve zwarte gaten. Bovendien zal Buitink een nieuwe observatie techniek ontwikkelen om radio pulsen te vinden van extreem hoog energetische kosmische deeltjes die op de maan afgevuurd worden. Hiermee zou hij, op een hoogst effectieve manier, een reusachtige kosmische deeltjes detector maken van de gehele maan.

MeerLICHT Consortium Agreement getekend in Kaapstad

Op de Universiteit van Kaapstad is vanochtend het Consortium Agreement voor de MeerLICHT telescope getekend. MeerLICHT is een samenwerking tussen de Radboud Universiteit, NWO-EW, UCT en SAAO/NRF met een bijdrage van Oxford University. Vanaf 2015 zal de MeerLICHT telescoop samen met de MeerKAT radio telescoop de zuidelijke sterrenhemel afspeuren naar uitbarstingen die zowel in het radio als in het optisch zichtbaar zijn.

Het raadsel van de vermiste sterren

Een team onder leiding van de Nijmeegse astronoom Søren Larsen heeft het mysterie van de ontstaansgeschiedenis van bolvormige sterrenhopen nog groter gemaakt. Uit waarnemingen van vier bolhopen rond het kleine sterrenstelsel Fornax blijkt dat deze lijken op de sterrenhopen rond onze Melkweg, en dus op dezelfde manier zouden moeten zijn ontstaan. De afwezigheid van oude sterren in Fornax, die wel te vinden zijn in onze Melkweg, wijst er echter op dat de beste theorie die het ontstaan van bolhopen beschrijft niet kan kloppen. Het onderzoek, waarbij is waargenomen met de Hubble Ruimtetelescoop is vandaag gepubliceerd in het tijdschrift The Astrophysical Journal.

Hubblecast video

Hubble/ESA persbericht

 nl:news__right